Dizanteri – Basili Dizanteri

Dizanteri – Basili Dizanteri (Shigellozis)

Etken;

Etken biyolojik ve antijenik yapısına göre 4 türe ayrılır:

Shigella Dysenteriae(schica), Shigella Flexneri, Shigella Boydii ve Shigella Sonnei (S. Dizanteri tip 1)

Dizanteri Bulaşma Yolu;

• Fekal oral yolla bulaşır. Karasinek ve hamam böcekleri mekanik bulaştırmada önemli rol oynarlar.

Bulaşma süresi; Hastalık ve portörlük devam ettiği sürece bulaşma devam eder.

Kuluçka süresi; ortalama 1-3 gün olmakla beraber 9 güne kadar çıkabilir.

Dizanteride Epidemiyoloji;

• Enfeksiyon kaynakları hasta ve portörlerin gaitaları ve idrarlarıdır.
• Yaz aylarında, toplu yerlerde fazladır.
• Çevre şartları kötü ve kişisel hijyenin bozuk olduğu yerlerde daha sıktır.

Dizanteri Erken dönem bulguları;

• Yüksek ateş, kramp tarzında karın ağrıları, bulantı-kusma, ishal ve ishal sonucu dehidratasyon görülür.

Dizanteri Geç dönem bulguları;

• Hastanın ateşi genellikle düşer.
• Dışkılama sayısı ve gaita miktarı azalır.
• Gaita  kanlı ve mukuslu bir  hal alır. Günde 15-20 kez dışkılama olabilir. Tenezm belirgindir. Taş roseler görülebilir.
• Klinik olarak hafif, orta ve ağır seyirli olabilir. Ağır formda; yüksek ateş, ense sertliği, menengial bulgular, konvülsiyon ve solunum sistemi bulguları gibi bağırsak dışı bulgular bulunabilir.

Dizanteri Teşhisi ;

Tanı, dışkı kültürü ile konur. Mikroorganizma dışkıda birkaç saat içinde öldüğünden alınan dışkı örneği hemen tetkik edilmelidir. Anamnez, fizik muayene de yapılır.

Dizanteri Tedavisi ;

Dehidratasyon giderilir. Antibiyogram yapılarak antibiyotik kullanılır.

Komplikasyonlar; yüksek ateşe bağlı febril konvülsiyonlar, vajinal apse, perineal apse, tenezme bağlı rektal prolapsus, herni, hiponatremi, hipoglisemi, artrit, kronik ülseratif kolit görülebilir.

Dizanteri Hastalerında Bakım

• Hasta ve portörler tedavi edilinceye kadar enterik izolasyon önlemleri alınır.
• Yatak istirahati önerilir.
• Dehidrasyon için sıvılar verilir.
• Aldığı çıkardığı takibi yapılır.
• Yaşam bulguları takip edilir.
• Beslenmesi için hasta teşvik edilir.
• Hastalara kişisel hijyenin önemi için eğitim yapılır.

Dizanteriden Korunma :

• Sular klorlanarak kullanılma ve saklanmalıdır.
• Hastalar ve taşıyıcılar enfeksiyonu bulaştırmamaları için tedavi edilmelidir.
• Besin hijyenine dikkat edilmeli, çiğ yenen sebze ve meyveler  bol su ile epidemik dönemlerde klorlu su ile yıkanmalıdır.
• Yazın yiyeceklerin açıkta kalmamasına özen gösterilmelidir.
• Topluma el yıkama alışkanlığı ve önemi konusunda eğitim yapılmalıdır.
• Süt ve süt ürünleri pastörize edilmelidir.
• Vektörlerle savaşılmalıdır.
• Akut enfeksiyonlu hasta ve portörlerin dışkı kültürleri iki kez üst üstte (-) gelinceye kadar besin hazırlanması, satışı vs çocuk-yaşlı bakımı ile ilgili işlerde çalıştırılmamalıdırlar.

AMİPLİ DİZANTERİ (AMİBİASİS)

Etken; Entomoeba Histolitika’dır.

• Belirtisiz portörlükten, çok şiddetli belirtilerle seyreden akut amipli dizanteri şekline ve karaciğer, beyin, dalak gibi organlarda amip apselerine neden olan lokalizasyonlarla kendini gösteren bir hastalıktır.
• Kist şekilleri -50C de donmaya, klora, mide asidine, çevre şartlarına karşı dayanıklıdır.

Bulaşma yolu; fekal oral yolla bulaşır.

Bulaşma süresi; hastalık devam ettiği sürece bulaştırıcılık vardır.Eller, sular, karasinekler bulaştırmada önemlidir.

Kuluçka süresi; genellikle 8-10 gün arasında değişir.

Epidemiyoloji; tüm yaş gruplarında, tüm ırklarda ve her iki cinste görülebilir. Enfeksiyon  kaynağı enfekte veya portör olanların gaitaları ve bunlarla kontamine olmuş yiyecek ve içeceklerdir. Yazın sıktır.

Amipli Dizanteri Belirtiler; Asemptomatik tipte dışkıda kistler vardır, kişiler dışkıları ile bu kistleri atarlar, bunun dışında belirtisi yoktur.

• Akut seyirli tip ani başlar. Baş ağrısı, bulantı- kusma, kramp tarzında karın ağrıları vardır.
• Günde 30-40 kez dışkılama, tenezm, kilo kaybı, dehidratasyon bulguları ve yaygın bağırsak ülserasyonları görülebilir.
• Gaita parlak kanlıdır.
• Ateş yoktur.
• Kronik amibiyaziste karın ağrısı,pis kokulu dışkı,öldürücü barsak kanamaları olabilir.

Tanı; dışkının görünümü, dışkı incelemesi sonucunda amiplerin trofozoid veya kist şekillerinin görülmesi ve klinik bulgularla tanı konur.Röntgen,ultrason incelemesi yapılır.

Tedavi; tedavide en sık kullanılan ilaçlar emetine, terasiklin, metronidazol, diloxanide furoate, paramomycin, tinidazol, klorakin ve eritromisindir. Hastanın sıvı elektrolit dengesi sağlanır.Dışkı kültürü negatif gelinceye kadar hastanede yatırılır.Portörlerin tedavisi yapılmalıdır.

Komplikasyonlar; bağırsak kanaması ve perforasyonu, anemi, peritonit, fistül, kolanda gangrenöz değişimler, dehidratasyon, malnütrisyon, beyin ve akciğerde amip apseleri olabilir.

Bakım;

• Bulaştırıcılık süresince enterik izolasyon önlemleri alınır.

• Yatak istirahati verilir.
• Oral beslenemiyorsa IV beslenir.
• Aldığı çıkardığı takibi yapılır.
• Yaşam bulguları takip edilir.
• Gerekirse kan transfüzyonu yapılır.
• İlaçların toksik etkileri için hastalar gözlenir
• Hastalıkta nüksler olabileceğinden hastaya, tedaviden sonra 6 hafta ara ile 6 ay doktor kontrolünde olması gerektiği ve bunun önemi anlatılır.
• Spazmodik ağrılar için sıcak uygulama yapılabilir.
• Sulu gıdalar verilir, posalı-gaz yapıcılar verilmez.

Korunma

• Gıda maddesi üretimi yapanlarda portör taraması yapılır.
• Portörlerin gıda işlerinde çalışması önlenir.
• Topluma el yıkama hakkında eğitim yapılır.
• İçme ve kullanma suları dezenfekte edilir. Kaynatmak önemlidir.
• Su ve besinlerin kontaminasyonu önlenmelidir.
• Atıkların kontrolü ve vektörlerle savaş önemlidir.
• Çevre koşulları düzeltilmelidir.
• Sağlıklı kişilere korunma hakkında eğitim yapılır.