Epidemik Tifüs – Lekeli Humma

Epidemik Tifüs – Lekeli Humma

ETKEN

• Riketsia provazeki

Epidemik Tifüs – Lekeli Humma Bulaşma Yolu

• Bitler kan emme eylemi esnasında insana bulaşır.
• İnsan rezervuar olup bit vektör olarak rol oynar
• İnsandan insana direkt bulaşma olmaz;vücut biti (pediculus humanus corporis) vektör olarak bulaşmada rol oynar
• Bulaşma enfekte bitlerin kan emme sırasında  deriye dışkılarıyla riketsiaları ısırık yarasına bulaştırmasıyla olur
• Bitin dışkısı ya da ezilmesiyle riketsialar deriden insana bulaşır
• Bunun  yanı sıra kurumuş toz dışkının solunmasından ve konjuktivalardan da bulaşma olabilir

Epidemik Tifüs – Lekeli Humma Kuluçka Süresi

• 1-2 hafta olmakla birlikte çoğunlukla 12 gün olarak kabul edilmektedir

BULAŞTIRICILIK SÜRESİ

• İnsandan insana direkt bulaşma söz konusu değildir
• Hastalar ateşli dönemde ve bu dönemden 2-3 sonrasına kadar bitler için bulaştırıcıdır
• Hastalardan kan emen bitler 2-6  gün sonra dışkılarında riketsiya çıkarmaya başlarlar
• Bit bir insandan diğerine bulaşınca hastalık etkenini taşıyan bitler diğer insana geçer ve o insanı ısırmasıyla beraber hastalık etkenini dışkılayarak bulaştırırlar

EPİDEMİYOLOJİ

• Hijyen kurallarına uyulmayan, sosyo-ekonomik düzeyi düşük toplumlarda daha fazla görülür
• Tarih boyunca değişik bölgelerde salgın yapmış ve ölümlere neden olmuş bir hastalıktır
• Soğuk hava, yoksulluk, savaş ve afetler sırasında hastalığın daha fazla görüldüğü saptanmıştır

Epidemik Tifüs – Lekeli Humma Belirti ve Bulguları

• Hastalık belirtileri genellikle ani olarak başlar
• Halsizlik,baş ağrısı,zayıflama,hafif bir ateş yükselmesi gibi ön belirtilerde bulunabilir
• ilk belirtileri;baş ağrısı, ürperme, yemek yiyememe, bacakta ve sırt kaslarında yaygın ağrı şeklinde olur
• 38-40 dereceye varan ateş hastalık süresince varlığını sürdürür
• Öksürük hastaların %70’inde olan bir bulgudur
• Hastalığın 4-6.günlerinde göğüs yanlarında pembe renkte deri döküntüsü lekeleri belirir
• Maküler tarzda başlayan döküntü tedavi edilmez ise makülopapüler, peteşiyal bir hal alır ve birleşmeye meyil gösterir
• Hastalarda fotofobi olur,gözleri sulanır,yüzü kızarır
• Kalp ritminde bozukluklar,  ayak parmakları başta olmak üzere, kulak ve burun ucunda ya da topukta nekrozlar
• Böbrek yetmezliğinin gelişmesine oldukça sık rastlanır.
• Bu durumda hastada eğer oligoüri ve üremi gelişiyorsa durum oldukça tehlikelidir
• Lekeli hummada merkezi sinir sistemi bozukluklarınada sık rastlanır
• İlk haftalarda hastalar huzursuz ve hırçındırlar
• Uykusuzluk çekerler
• Genellikle bilinçleri bulanıktır
• Hasta da konuşma ve işitme güçlükleri olabilir
• Hastalığın en tehlikeli dönemi 2’nci ve 3’ncü haftalardır
• Bu dönemde hastada ileri derecede halsizlik gözlenir
• Başkasının yardımı olmadan ayakta duramaz, yiyip içemez
• Hastanın bilinci kapanabileceği gibi, duyma güçlüğü çekebilir ya da koma tablosu oluşabilir
• Tansiyon sürekli olarak düşüktür
• Hasta bu dönemi atlatırsa iyileşme başlar
• Hasta 2- 3 aylık bir sürede iyileşir
• Hastalık hiçbir iz bırakmayabilir
• Hastalıkta mortalite oranı yüzde 7-40’dır;yaşlılarda ölüm oranı daha yüksektir

Brill- Zinsser Hastalığı, epidemik tifüsün hafif seyreden bir türü olup akut tablodan yıllar sonra immün sistemin zayıflaması, stres ya da ilerleyen yaş nedeniyle hastalığın yeniden ortaya çıkması sonucu oluşur

Epidemik Tifüs – Lekeli Humma Teşhisi 

• Akut dönemde hasta kanında riketsiya aranabilir
• Klinik bulgular değerlendirilmelidir
• Tanıda Weil-Felix testi kullanılabilir
• Bu testte hastalık etkenine karşı antikorlar aranır

Epidemik Tifüs – Lekeli Humma Tedavisi

• Tetrasiklin ve kloramfenikol etkilidir
• Antibiyotik tedavisine geç başlandığında nüksler görülür;böyle durumlarda tedavi yinelenmelidir
• Ayrıca hastalarda iyi bakım gerekli olup yüksek kalorili ve vitaminli sıvı besinlerin verilmesi uygundur
• Gerektiğinde analjezik ve hipnotiklerden de yararlanılabilir

KOMPLİKASYONLAR

• Ciddi olgularda deri nekrozu, parmaklarda kangren ve interstitisyel pnömoni bildirilmiştir
• Kuru öksürük,sağırlık ve kulak çınlaması,myokardit ve splenomegali olabilir
• Tedavi edilmeyen olgularda renal yetmezlik ve nörolojik belirtilerin sıklıkla belirgin olduğu çoklu organ tutulumu gözlenir
• Merkezi sinir sistemi tutulumunda;menenjit kliniği,delirium,manik semptomlar,ajitasyon ve koma ortaya çıkabilir. Hastalık ölümle sonuçlanabilir

Epidemik Tifüs – Lekeli Hummada Bakım

• Hasta yatak istirahatına alınır
• Hastalarda yaşam sık aralıklarla takip edilmelidir
• Bu hastalarda ateş takibi oldukça önemlidir
• Ateşi düşürmeye yönelik girişimler yapılabilir
• Sıvı-elektrolit dengesini korumak için  damar yolu açık tutulmalıdır
• Yardıma gereksinimi olan hastaya destek olunmalı,özellikle günlük yaşam aktivitelerini yerine getirmesi sağlanmalıdır
• Hastalarda öksürük önemli bir bulgudur. Hastayı rahatsız edebilir ve stresi artırabilir. Ilık içecekler içmesini,yorgunluğa neden olabilecek aktivitelerden uzak durması sağlanmalıdır
• Oksijen ve buhar uygulaması yararlı olabilir
• Hastalara bikarbonatlı su ile ağız bakımı verilmelidir
• Hastalarda böbrek yetmezliği gelişebileceği için idrar takibinin yapılması ve idrar miktarındaki değişikliklerin rapor edilmesi önemlidir
• Yüksek kalorili ve vitaminli sıvı gıdalardan oluşan bir diyet alması sağlanmalıdır
• Uygun antibiyotik tedavisi verilmelidir
• Gerektiğinde analjezikler ve hipnotikler verilebilir
• Hasta olan kişinin kullandığı tüm malzemeler ve tuvalet çamaşır suyu ile dezenfekte işlemine tabi tutulmalıdır.

Epidemik Tifüs – Lekeli Hummadan Korunma

• Hastalıkla mücadelede en önemli konu kişisel hijyen önlemlerinin alınmasıdır
• Bitlenmeye karşı dikkatli olunmalı ve bitlenme durumunda uygun tedavi sağlanmalıdır
• Bireylerin banyo yapması,vücut hijyenine ve giysi hijyenine dikkat etmesi bitlerle mücadelede etkilidir
• Özellikle kalabalık yaşanılan yerlerde (okul kışla yatakhaneler gibi) bitlenme olabileceği unutulmamalı ve böyle durumda en kısa sürede uygun ilaçlarla tedavi sağlanmalıdır
• Hastalarla temas eden kişiler 2 hafta gözlenmelidir
• Epidemilerde aşı yapılarak korunma sağlanabilir