Doğum Kanalı Anomalileri
Doğum olayında doğum kanalı en önemli öğelerden biridir. Doğum kanalı, kemik pelvis ve yumuşak kısımlardan oluşmuştur. Doğum zorlukları (distosi) şu durumlarda ortaya çıkar:
- Dar pelvis,
- Yumuşak kısımlara ait sorunlar,
- Çocuğa ait doğum zorlukları (Geliş bozuklukları ve anomaliler),
- Ağrıların özelliğine bağlı doğum zorlukları.
Dar Pelvis
Normal doğumun olabilmesi için kemik pelvisin normal boyutlarda olması, doğum kanalının yumuşak kısımlarının doğumda çocuğun geçmesi için esneyip açılabilecek yetenekte olması gerekir. Dış muayenede baş primiparlarda 39 ve 40. haftalarda hala pelvise oturmamışsa, multiparlarda poş patlamış ve serviks tam açıldığı halde, baş tam oturmamışsa, vajinal tuşede promontoryuma ulaşılıyorsa, spina iskiyadikalar çok bariz ise, pubis açısı 90 dereceden dar ya da geniş ise dar pelvis veya baş- pelvis uyuşmazlığı düşünülmelidir. Uterus rüptürü, anne ve bebek ölümü olabilir. Bu nedenlerle gebelik döneminde dikkatli muayene ile erken tanı konulmalıdır. Bu durumda doğum kesinlikle hastanede yaptırılır. Anne ve bebeğin hayatını kurtarmak için sezaryen uygulanır.
Yumuşak Kısımlara Ait Sorunlar
Kollumda, vajinada ve vulvada anomaliler, ameliyat izleri, bu kısımlarda kanser veya tümör olması, doğuştan gelişmemiş olmaları veya darlıkları, yaşlı primiparlar gibi durumlarda bu kısımlar doğum esnasında gevşeyemezler ve genişleyemezler. Bu durumda doğum ile ilgili zorluklar meydana gelir. Bu gibi durumlarda erken tanı konarak, çocuğun hayatının tehlikeye girmesi önlenebilir. Doğum hastanede olmalıdır. Gereken durumlarda epizyotomi, vakum, forseps veya sezeryana karar verilir.
Çocuğa Ait Doğum Zorlukları
Pelvis normal olmasına rağmen, çocukla ilgili anomalilerin olması doğum zorluğuna neden olabilir. Bu Durumlar:
- Hidrosefali,
- Anensefal,
- Çift teşekküller (yapışık ikizler),
- İri çocuklar,
- Çocuk vücuduna ait tümörler vb. dir.
Bu gibi durumlarda erken tanı çok önemlidir. Kesin tanı ultrasonografi veya röntgen ile konur. Bu doğumlar mutlaka hastanede yaptırılması gereken durumlardır. Sezeryan uygulanmalıdır.
Diğer Sorunlar
En sık görülen; trombo embolik sorunlar ve ruhsal sorunlar olarak incelenebilir.
Trombo- embolik Hastalıklar:
Lohusalıkta en önemli komplikasyonlardan biri olan tromboz ve emboli anne ölüm nedenlerinin başında gelir. Kan pıhtılaşmasında artma, vena endotellerinde değişmeler ve kan akım hızında yavaşlama başlayınca ven duvarlarına trombositler çöker. Çöken trombositlere lökosit ve eritrositlerin takılmasıyla trombüs oluşur. Kan akımı doğrultusunda uzayan trombüslardan kopan parçalar kan akımı ile sürüklenerek akciğerlere ve diğer organlara giderek emboli (tıkanma) lere neden olurlar. Sezeryanla doğum yapma, devamlı yatakta yatma, güç doğum, gebelik toksemisi gibi nedenlerden sonra görülür.
- Tromboflebit: Damarlar içindeki trombüsün iltihaplanmasıdır. Lohusalığın ilk günlerinde bacaklarda çok kez tek taraflı kramplar, şişme ve kızarma vardır. Pelvis içinde hassasiyet, genital yollarda yanma hissi, idrar retansiyonu vardır. Ateş yüksek, nabız hızlıdır. Olayın olduğu bacakta palpasyonla veya spontan ağrı ve yerel ısı yükselmesi vardır. Deri nemlidir. Ödem görülür.
- Akciğer Embolisi: Bacak veya pelvis damarlarında oluşan bir trombozdan ya da diğer bir kan pıhtısından parça koparak, sağ kalpten akciğerlere giderek buradaki damarları tıkamasıdır. Ani göğüs ağrısı, nefes darlığı, boğulma hissi, siyanoz, şiddetli omuz, ense ve göğüs ağrısı, soğuk terleme, hızlı nabız bayılma ve şok görülür.
Ruhsal Sorunlar:
Bazen gebelikte, doğumda ya da lohusalıkta annenin aşırı endişe, sinir ve sıkıntı duyarak, ruhsal dengesi bozulabilir. Çocuk istememe, istenilen cinsiyette bebek olmaması, zor doğum, doğumda yeterli ilgiyi görememe, doğumdan sonra ailesinden beklediği ilgiyi görememe, hormonal değişiklikler, metabolik bozukluklar, daha önceden ruhsal bozukluğu olması vb. gibi durumlarda görülür. Lohusalık döneminde ağır bir kişilik bozukluğu meydana gelmişse buna puerperal psikoz denir. Kalıtım ve vücut yapısı, psiko- sosyal ve kültürel durum, A vitaminoz, folik asit eksikliği, enfeksiyonlar ve hormonal denge bozukluğu puerperal psikoza hazırlayıcı faktörlerdir. Annenin nedensiz olarak uykuları kaçmıştır, etrafından şüphelenmeye başlar, aşırı derecede konuşur, ajitasyon, terleme, ağız kuruluğu, oryantasyon bozukluğu gibi belirtiler gözlenir. Anne, suçluluk duygusu içindedir. Bebeğini reddeder. Bazen kendini ve bebeğini öldürmeye çalışır. Bu durumdaki hasta doktora sevk edilir. Hasta rahat, sakin, sessiz bir odaya alınır. Hasta ile sakin konuşarak, mümkün olduğunca yalnız bırakılmaz. Telkin metodları içeren psikoterapi uygulanır. Hastaya yemek yemesi, bol sıvı alması ve vücut bakımı konusunda yardım edilir. Gerekirse bebeği bir süre ayrı tutulur. Ailesinin, eşinin ve sağlık personelinin yeterli psikolojik desteği ve ilgisi sağlanır. Enfeksiyon varsa tedavi edilir. Nöroleptik ilaçlar uygulanır. Düzelmeyen durumlarda elektro- şok uygulanır.