Anne Yönünden Normal Doğum
Her doğumda fetüs yani doğum objesi, annenin kemik pelvis ve yumuşak dokulardan oluşan kanalından, uterus kontraksiyonlarının ortaya çıkardığı mekanik kanunlara uyarak doğar. Plasentanın çıkması ile doğum son bulur. Doğum mekaniği bakımından önemli 3 faktör şunlardır:
- Doğum yolu (kemik pelvis ve yumuşak pelvis),
- Doğumun belirtileri,
- Ağrı Mekanizması (Motor güç, uterus kontraksiyonları).
Doğum Yolu
Yumuşak doğum yolu ve kemik pelvisten oluşur. Yumuşak doğum yolu; istmus uteri, serviks uteri, vajina, pelvisin tabanı ve vulvadan oluşur. Kemik pelvis, büyük pelvis, küçük pelvis olarak iki kısımda incelenir. Küçük pelvis ise pelvis girimi, pelvis boşluğu ve pelvis çıkımı olarak inçelenir. Doğumda doğum yolunun büyük bir önemi vardır.
Doğumun Belirtileri
Gebeliğin son haftalarında, doğumun yaklaştığını gösteren bir takım belirtiler görülür. Bunlara doğumun başlangıç belirtileri denir.
Doğumun Başlangıç Belirtileri
Annede Rahatlama Hissi: Fetüs başının pelvise yerleşmesiyle diyafragmaya olan basınç kalktığından anne rahat solunum yapar. Fetüs başı pelvise baskı yaptığından bu evrede ağrı, bacaklarda kramp oluşumu, mesanedeki baskı nedeniyle de sık idrara çıkma görülür. Bu belirtiler tekil gebeliklerde 10 -14 gün önce, çoğul gebeliklerde ise doğum günü ortaya çıkar.
Kilo Kaybı: Doğumun başlamasından 2 gün önce, progesteron ünitesindeki düşme, vücut sıvısının atılması ve iştah azlığı nedeniyle 1,5 kg lık bir kilo kaybeder.
Enerji Artışı: Organizmanın doğuma hazırlanmasında salgıladığı Epinefrin nedeniyle doğum olacağı gün enerji doludurlar.
Brakston – Hicks Kontraksiyonları: Doğumum gerçekleşmesinden 1 hafta önce, düzensiz, karın bölgesinde hissedilen ve karın gerildiğinde zaman kaybolan ağrılar oluşmaya başlar. Bunlara (Brakston – Hisks) kontraksiyonları denir.
Gerçek Doğum Belirtileri:
- Vajinadan hafif kanla karışık şekilde koyu renkte bir akıntının gelmesi, buna nişane de denir.
- Ağrı olsun veya olmasın gebenin suları gelmişse,
- Vajinal kanama varsa ve doğum ağrıları düzenli aralıklarla gelmeye başlamışsa, doğum başlamış demektir.
Ağrı Mekanizması (Motor güç, uterus kontraksiyonları)
Doğum eylemi, anne ve bebeğe ait hormonların, biyokimyasal ve immünolojik faktörlerin etkileşimiyle başlar. Uterus kasının kasılması ve kadının bu kasılmayı giderek kuvveti artan ve düzenli gelen ağrı şeklinde hissetmesi doğumun başladığının kesin belirtisidir.
Fetüsün doğum kanalında ilerlemesi uterusta meydana gelen bu kasılmalar ile sağlanır. Ayrıca karın kaslarının kasılmaları ile karın içi basıncı artarak fetüsü doğum yoluna doğru iter. Fetüs ve amnion sıvısı içindeki artan basınç serviksin açılmasını ve fetüsün kolayca ilerlemesini sağlar. Annenin ıkınma hareketi de bu olayı kolaylaştırmış olur.
Normal Doğum Eylemi
Normal doğumda miadını doldurmuş 40 haftalık tek fetüs vardır. Uterus kontraksiyonları eylemin başlangıcından sonuna kadar düzenlidir. Amnios kesesi ağrılar başlamadan veya doğumun 12 saat öncesine kadar açılmamıştır. Doğum objesini fetüs ve plasenta oluşturur. Bebek bir alet yardımı olmadan doğar. Plasenta bebeğin doğduktan 30 dakika sonra tam olarak çıkar. Tüm olay 24 saat içinde olur. Eylemin hiç bir döneminde aşırı kan kaybı yoktur. Annenin kan basıncı, ateşi ve nabzı normaldir.
Doğum eyleminin 3 devresi vardır:
Birinci Devre (Açılma Normal Doğum Eylemi)
- Gerçek doğum kontraksiyonlarının başlangıcından serviksin tam açılmasına kadar geçen süredir.
- Primiparlarda 10–12 saat, multiparlarda ise 6–8 saat sürer. Açılma ağrıları doğuma yakın 3–4 dakika da bir gelir ve 30– 60 saniye devam eder. Bu açılma devresindeki kontraksiyonlar sancılıdırlar.
- Kollum uterus doğuma yakın karakteristik bir değişiklik gösterir. Gebelikte porsio’nun yavaş yavaş doğum kanalı aksine yaklaştığı, kısaldığı ve 1–2 parmak girecek kadar açıldığı görülür.
- Ağrıların başlaması ile kollum açılması başlayınca, servikal kanalı dolduran mukus tıkacı dışarı atılır. Bu mukus tıkacının (nişane) görülmesi doğumun başladığının işaretidir.
- Ağrılar başlayınca porsio kısalır, silinir ve kenarları incelir (Silinme-Efasman).
- Myometriyum kasılmaları sonucu ortaya çıkan kasılma, alt segment ve kollumun baş ve su kesesi (amnios kesesi) üzerinden kayarak çekilmesini ve açılmasını sağlar. Buna dilatasyon denir.
- Servikal kanalın açılması ile amnios kesesi (poş) kanala bir eldiven parmağı gibi girer ve servikal kanala içten dışa doğru baskı yapar. Her gelen ağrı bu keseyi gerginleştirir ve yırtılır. Su kesesi normalde dilatasyonun sonuna doğru açılır.
- Önde gelen çocuk kısmı üzerinden kollum tamamen sıyrılarak uzaklaşır ve dilatasyon dönemi tamamlanır. Vajinal forniksler silinmiş, kollum tek bir kanal haline gelmiştir.
- Kollumun açıklığı cm olarak ifade edilir ve tam açıklık 10 cm’ dir.
İkinci Devre (Atılma – İndifa Devresi)
- Serviksin tam açılmasından bebeğin doğmasına dek geçen süresidir.
- Primiparlarda 1 – 1,5 saat, multiparlarda 30 dakikadır.
- Bu devre dilatasyonun tamamlanması ve su kesesinin açılması ile başlar. Bu devrede ağrıların karakterinde de bir değişme görülür, her ağrı ile beraber istemsiz bir ıkınma hissi başlar. Böylece doğum objesinin (fetüsün) doğum kanalının yumuşak kısımlarından geçmesi kolaylaşmış olur.
- Çocuk doğum kanalına fleksiyon durumunda angaje olur.
- Bu kuvvetli ve ıkıntılı ağrılar ile baş iç rotasyonunu tamamlar.
- İtici kuvvetlerin artması ile baş fleksiyon durumundan defleksiyon duruma geçer ve perine üzerinden sıyrılarak vulvadan görünür, ağrılar kesildiğinde kaybolur (meyusiyet devri).
- Bu safhada perine gerilmeye başlar.
Üçüncü Devre (Kurtulma – Halas devresi)
- Bebeğin doğumundan, plasenta ve zarların atılmasına kadar geçen süredir.
- Primiparlarda ve multiparlarda 30 dakikadır.
- Doğumdan bir kaç dakika sonra, plasentanın ayrılmasını sağlayan kontraksiyonlar başlar. Uterus hızlı bir şekilde kasılır ve boy kısalır.
- Yapışma alanı küçülen plasenta yapıştığı yerden ayrılır.
- Ayrılma merkez ya da kenarlardan başlar.
Plasentanın Ayrılma Belirtileri Şunlardır:
- Plasentanın ayrılması ile uterus şiddetle kasılır ve sert bir halinde göbeğin üstünde yükselir (Skroder-Schroder Belirtisi).
- Semfizis pupis üzerinden bastırıldığında plasenta ayrılmış ise göbek kordonu içeri doğru kaçmaz (Küstner-Kustner Belirtisi).
- Plasenta ayrıldığında, klampe edilmiş kordon vulvadan daha aşağı kayar (Ahfeld Belirtisi).
- Plasenta ayrıldıktan sonra fışkırır şekilde kanama meydana gelir (Ayrılma Belirtisi).