Genetik Mutasyon Nedir
Canlıların özelliklerini ve kalıtsal karakterlerini ve bu karakterlerin gelecek nesillere nasıl aktarıldığını inceleyen bilim dalına genetik denir. Mutasyonlar da canlı hücresinin çekirdeğinde bulunan ve genetik bilgi taşıyan DNA molekülünde radyasyon ve ya kimyasal etkiler sonucu meydana gelen değişimlerdir. DNA molekülünde mutasyona uğrayan gene de mutant denir.
Mutasyonlar DNA’yı tahrip edip; DNA zincirinde kopmalara, yer değiştirmelere neden olur. Çoğu mutasyonun zararları hücrenin tamir edemeyeceği boyutlarda olur. Bu durum canlı organizmasının protein ve enzim yapısını bozar ve beraberinde metabolizmasını da değiştirir. Bu yüzden mutasyon dediğimiz olay hiç sanıldığı gibi canlıları daha da geliştirmeye ve ya mükemmelliğe götürmez.
Kalıtsal ve Kalıtsal Olmayan (Germ Hattı ya da Somatik) Mutasyonlar
Mutasyon terimi tarihsel olarak 1901 yılında Hugo De Vries tarafından akşamsefası bitkisi üzerinde yaptığı çalışmalar sonucu ortaya atılmıştır. Daha sonra bilim adamları bu konuda yeni çalışmalar yapmaya devam etmiştir. Mutasyonlar kalıtsal mutasyonlar (germ hattı) ya da kalıtsal olmayan mutasyonlar (somatik) olmak üzere ikiye ayrılır. Canlının vücut hücrelerinde meydana gelen mutasyonlar kalıtsal değildir. Fakat üreme hücrelerinde meydana gelen mutasyonlar kalıtsaldır ve gelecek nesillere aktarılır.
Genetik Mutasyon Nedir Canlı hücresinin çekirdeğinde bulunan ve genetik bilgi taşıyan DNA molekülünde radyasyon ve ya kimyasal etkiler sonucu meydana gelen değişimlere MUTASYON denir. Mutasyonlar DNA’yı tahrip edip; DNA zincirinde kopmalara, yer değiştirmelere neden olur. Çoğu mutasyonun zararları hücrenin tamir edemeyeceği boyutlarda olur.
Mutasyon Çeşitleri
Nokta (Gen) Mutasyonları
Mutasyonlar; nokta (gen) mutasyonları ve kromozom mutasyonları şeklinde ikiye ayrılır. Nokta (gen) mutasyonu kromozomların yapısında ya da sayısında herhangi bir değişikliğe sebep olmaz. DNA’nın küçük bir parçasında doğal ya da deneysel olarak meydana gelen mutasyon şeklidir. DNA’nın bir ya da birkaç bazının sırasının değişmesi, kopması, DNA zincirine başka bazların bağlanması ya da eksilmesi nokta mutasyonun oluşma sebeplerinden bazılarıdır. Nokta mutasyonuna uğramış bir gen nadiren de olsa eski haline dönebilir.
Kromozom Mutasyonları
İkinci olarak kromozom mutasyonları; kromozomların mitoz veya mayoz bölünme safhalarında doğru bir şekilde ayrılmaması sonucu oluşurlar. Kromozomların bir parçasındaki kopma veya mayoz bölünmenin anafaz1 safhasında meydana gelen parça değişimi (crossing-over) sırasında yapısal ya da sayısal değişiklikler kromozom mutasyonlarına neden olur. Kromozom sayılarının değişmesi sonucu kromozom sayısı farklı hücreler meydana gelir. İnsanlarda kromozom sayısı değişmeleri; Down sendromu, Edward sendromu, Patau sendromu, Cri Du Chat sendromu gibi hastalıklara neden olur.
Mutasyon Nedenleri
Mutasyonların meydana gelmelerinde birçok etken vardır. Bunlardan birkaçını sayacak olursak; güneşten gelen mor ötesi ışınlar, pH derecesi, virüsler, çevredeki radyoaktiviteler, kimyasal maddeler ve atıklar, radyasyonlar, DNA’nın doğru olarak kopyalanmaması, onarım mekanizmalarındaki aksaklıklar, ani sıcaklık değişimleri, nükleotidlerin kendilerini rastgele yeniden düzenlemesi gibi. Tüm bu nedenler mutasyonların meydana gelmesine sebep olur.
Genetik biliminin sürekli gelişmesi teknolojinin ilerlemesi nükleer madde ve bunların atıklarının artması radyoaktif maddelerin çoğalması ile birlikte mutasyonlarda artmaya başlamıştır. Meydana gelen mutasyonların hemen hepsi zararlı ve ölümcüldür. Zarar vermeyen mutasyonlar ise organizmaya fayda getirmeyen ve işlevsel bozukluk oluşturan mutasyonlardır. Bu yüzden yararlı mutasyondan söz etmek pek doğru değildir.