Şarbon – Anthraks

ŞARBON (ANTHRAKS-YÜN AYIRICILARI PÜSTÜLA MALİGNA)

Şarbon – Anthraks Etken

• Basillus antracisdir ve sporludur.
• Sporları çok dayanıklıdır.
• Sporları yüzde 10 formalinde 2 saat, kaynatmada 4-10 dk, nemli sterilizasyonda 120 derece de 3 dk , kuru sterilizasyonda 160 derece 6 dk’da kaynamaktadır.

Şarbon – Anthraks Bulaşma Yolu

• Deri yoluyla, ciltteki açık bir yaradan direk temasla (deri şarbonu)
• sindirim yoluyla kontamine olmuş gıdaların yenmesiyle, (GİS şarbonu)
• sporların inhalasyonu ile akciğerlerden (akciğer şarbonu)
• vektörlerle mekanik bulaşma ile deri veya sindirim sisteminden, laboratuar işçilerine kazara bulaşması halinde bulaşmalar olabilir.
• Deri enfeksiyonu şarbondan ölen hayvanların dokularından temasla geçebildiği gibi, etkenle enfekte olmuş, kıl, yün, deri ve bunların ürünüyle de bulaşabilir.
• Basilin kirletmiş olduğu toprağa ile deri enfeksiyonu oluşabilir.
• Sindirimle bulaşma da çiğ ve iyi pişmemiş etleri büyük rolü vardır.
• Solunumla bulaşma son yıllarda özellikle biyolojik bir silah olarak kullanılmaktadır.
• Şarbon etkeninin toz halinde partiküller şekline getirilerek bu partiküllerin
  solunması sonucu bulaşma olmaktadır.
• Özellikle böyle bulaşma ile meydana gelen akciğer şarbonu kısa sürede ölümle sonuçlanabilmesi nedeniyle terörizmde kullanılmaktadır.

         Şarbon – Anthraks Bulaşma Süresi

• Bu hastalık zoonotik bir hastalıktır. Yani hayvanlardan insanlara geçen bir hastalıktır.
• İnsandan insana bulaşma çok nadirdir.
• Hayvanlarda hastalık devam ettiği ve lezyonlar bulunduğu sürece bulaştırıcılık devam eder.
• Sporları 40 yıl canlı kalabilir.

        Şarbon – Anthraks Kuluçka Süresi :

•  Etkenin giriş yerine göre değişir.
• Mukoza şarbonu daha kısa sürede belirtileri vermeye başlar, hatta bu yolla oluşan şarbonda kuluçka süresinin 2 saate inebilmektedir.
• Kuluçka süresi ortalama 2-7 gün arasında değişir.

Şarbon – Anthraks Duyarlılık ve Direnç :

• Hayvancılıkla uğrşanlarda, veterinerlerde, deri ve yün işlerinde çalışanlarda daha sık görülür.
• Cins ve ırk ayrımı göstermez.
• Hasta hayvanın derisi, eti, yünü, kemikleri ve bunlarla teması olan her şey ile toprak bulaştırmada önemlidir.
• Her mevsimde şarbon vakalarına rastlamak mümkündür

            Şarbon – Anthraks Belirtileri 

• Şarbon yerleştiği sisteme göre değişik klinik bulgular vermektedir

Deri şarbonu;

• Şarbon vakalarının yüzde 95’den fazlası deri şarbonudur.
• Şarbon basilinin deriye giriş yerinde önce bir kaşıntı olur.
• Daha sonra 2-3 gün içinde ağrısız papül gelişir.
• 1-3 gün içinde papül vezükülleşir, veziküller bir veya birkaç tanedir. İçlerinde bulunan seröz mayide bol miktarda basil bulunur.
• Veziküller büyür, bülleşir ve bülün patlamasıyla üzerinde deri şarbonu için karakteristik olan siyaha yakın hemorajik kabuklu, keskin sınırlı bir ülser oluşur. (püstüla maligna)
• Hastada yüksek ateş, kırgınlık ve lezyonda şişme vardır.
• Bazen bölgesel lenf bezlerinde şişme görülür.
• Sekonder enfeksiyonlar olmazsa bu siyah kabuk 2-3 haftada iyileşir.
• Kuruyarak düşen kabuğun yerinde skar kalır.
• Deri Şarbonu Tedavi edilenlerde prognoz iyidir.
• Deri Şarbonu Tedavi edilmeyenlerde bazen toksemi nedeniyle  ölüm gelişebilir.
• Deri Şarbonu Hastalığı bağışıklık oluşturmaz.

Akciğer şarbonu

• Akciğer Şarbonunda İnkübasyon devri 1-5 gün gibi kısadır.
• Akciğer Şarbonunda Şarbon basilini inhale edince hastada başlangıçta soğuk algınlığına benzer sistemik bulgular görülebilir.
• Çoğu kez hastaya üst solunum yolu enfeksiyonu tanısı konur.
• Sonra hastanın genel durumu birden bozulur ve toksik tablo gelişir.
• Hastalarda ani olarak dispne, siyanoz, akciğer ödemi, göğüs ve boyunda ödem, yüksek ateş, nabızda ve solunumda artma, plevrada sıvı toplanması durumu gelişir, akciğer şarbonu tanısı koyamadan hastalar çok kısa bir süre de ölür.
• Akciğer Şarbonu vakaları Tüm şarbon vakalarının yüzde 4-5’ini oluşturur.
• Akciğer Şarbonunda Prognoz kötüdür

Gastrointestinal şarbon

• Şarbon vakalarının yüzde 1’den az oluşturur.
• Bulantı, kusma, iştahsızlık gibi nonspesifik bulgularla seyreder.
• Kısa zamanda hastalarda karın ağrısı, kanlı ishal, hematemez olur, apandisit tanısı ile ameliyat edilenlere rastlanmıştır.
• Hastada kısa sürede toksik tablo gelişir.
• Ölüm olayı  %50 den fazladır.

Menengial şarbon;

• Deri, akciğer ve Gastrointestinal şarbonunun bir komplikasyonu olabilir.
• Tüm şarbonların içinde yüzde 5 oranında görülür. 1-6 gün içinde ölüm olayı gerçekleşir.

Şarbon Tanısı :

• Hastanın öyküsü ve laboratuvar incelemesi ile konur.
• Lezyondan alınan örnekte etken üretilir.
• Şarbonda püstüla maligna tipik bir bulgudur

Şarbon Tedavisi :

• Tüm şarbon çeşitleri için penisilin kullanılır.
• Hastalık tedavi edilene kadar hastaya IV veya IM olarak penisilin tedavisi yapılır.
• Yara pansumanlarında rivanol kullanılır.
• Kabuğun kendiliğinden düşmesi beklenir.
• Cerrahi girişimler septisemiye neden olabileceğinden kesinlikle kaçınmak gerekir.

Şarbonda Komplikasyonlar 

• Deri şarbonunda
  • şarbon menenjiti ve
  • toksik koma;
• GİS şarbonunda
  • melena,
  • GİS kanama,
  • koma,
  • şarbon menenjiti,
• inhalasyon şarbonunda ise
  • kalp yetmezliği,
  • şarbon menenjiti,
  • koma, ölüm,
  • septisemi olabilir

Şarbon – Anthraks Hastalığında Bakımı

• Sekresyon izolasyon önlemleri uygulanır. İnsandan insana direkt olarak bulaşma olmasa da hastaların çıkardıklarının çevreyi kirletmesi nedeniyle bulaşmada etkili olacakları unutulmamalıdır
• Hastaya kullanılan tüm pansuman malzemeleri yakılmalı ve eşyaları dezenfekte edilmelidir
• Bakım veren personeller şarbon hastalığı hakkında eğitilmelidir
• Hastanın yaşam bulguları sık aralıklarla takip edilir
• Steril koşullarda hastanın yaralarının rivanollü solüsyonlarla pansumanı yapılır
• Yaranın enfekte  olmamasına dikkat edilmeli ve yaranın üzerindeki kabuğun kendiliğinden kuruyarak düşmesi beklenmelidir

• Özellikle prognozu kötü olan deri dışı şarbonlarda hastalar yakın takip edilmelidir
• Hastaya reçete edilen antibiyotikler uygun dozda ve zamanında yapılmalıdır
• Yüksek ateşe karşı gerekli önlemler alınmalıdır
• Hastalarda iştahsızlık olduğu için hafif bir diyet seçilmeli, az ve sık aralarla beslenmesi sağlanmalıdır.

 Şarbondan Korunma 

• Hastanın atıklarıyla çevreyi kirleteceği düşünülerek hasta izole edilir
• Hasta hayvanın bulaştırıcılığı göz önüne alınmalı ve eğer hastalık başka bölgeden gelmişse yetkililere haber verilmelidir
• Hasta hayvanın tüm kısımları yakılmalı veya dezenfekte edilerek çok derine gömülmelidir
• Özellikle biyolojik silah olarak kullanılan şarbon basili içeren tozlara karşı dikkatli olunmalı, şüpheli düşünülen paketler halk tarafından asla açılmamalı
• Hasta ve yakınlarına topluma hastalık hakkında ve bulaşma yolları hakkında bilgi verilmelidir
• Hasta hayvanın otladığı otlaklar yok edilmelidir
• Şarbondan korunmada aşı yoktur.
• Seroproflaksi ve kemoproflaksi gerekmez.
• Sağlamlar hasta hayvanla temas etmemelidir