MERS Hastalığı Nedir
MERS (Middle East Respiratory Syndrome) yeni tanımlanan (2012) bir Coronavirüs’ün (MERS- CoV) neden olduğu bir hastalıktır. İnsanlarda akut, sistematik bir hastalık olarak görülmektedir. Ağır solunum yolu bulgularıyla birlikte seyredebilmektedir. Klinik tablonun geliştiği vakalarda, fatalite hızı (ölüm gelişme hızı) %35- 50 arasında değişmektedir. Kuluçka süresi 5- 14 gündür.
MERS Hastalığının Tarihçesi
MERS- CoV virüsünün neden olduğu MERS Hastalığı ilk olarak 2012 yılında Arabistan Yarımadasında, Suudi Arabistan’da tespit edilmiştir. Başta Suudi Arabistan olmak üzere çoğunlukla Orta Doğu bölgesinde görülmektedir. Diğer kıtalarda da Ortadoğu Bölgesiyle bağlantılı vakalar görülmüştür.
MERS Hastalığı Salgın Durumu
ECDC (European Centre for Disease Prevention and Control) 2014 yılı verilerine göre, toplam 896 MERS Hastalığı vakası görülmüştür. 896 vakadan 357 tanesinin sonu ölümle sonuçlanmıştır. WHO (World Health Organization) verilerine göre, 2014 yılında 877 MERS Hastalığı vakası görülmüş ve bu vakalarda 317 tanesi ölüm ile sonuçlanmıştır.
MERS Hastalığı Etkeni
MERS Hastalığının etkeni olan MERS- CoV virüsü Coronaviridae ailesindedir. Corona virüsler olarak adlandırılırlar. Bu grubun içerisinde SARS etkeninden, nezleye kadar bir çok hastalık etkeni bulunmaktadır. İnsanlarda ve hayvanlarda hastalık yapabilir. Çift zarlı ve tek sarmmalı yapısıyla RNA (RiboNükleik Asit) virüsüdür. Bu sebepten ötürü zayıflatılması mümkün değildir.
MERS Hastalığının İnsana Bulaşma Yolu
MERS Hastalığının tek hörgüçlü develerden geçtiği düşünülmektedir. Tek hörgüçlü develer ara konak olarak düşünülmektedir. MERS- VoC virüsünün kaynağı ve geçiş yolları henüz tespit edilememiştir. Ancak tek hörgüçlü develer ve deve sütüyle temasın riskli olduğu kabul edilmektedir.
MERS- CoV virüsünün neden olduğu MERS Hastalığı ilk olarak 2012 yılında Arabistan Yarımadasında, Suudi Arabistan’da tespit edilmiştir. Başta Suudi Arabistan olmak üzere çoğunlukla Orta Doğu bölgesinde görülmektedir.
İnsandan insana bulaşabilen bir hastalıktır. Solunum yolu ve aerosol oluşturan işlemlerle bulaşma ihtimali yüksektir. Gaita (feçes), idrar ve kan olu ile bulaşma ihtimali düşüktür. Bulaşmanın gerçekleşebilmesi için yakın temasın olması gerektiği bilinen bir gerçektir.
MERS Hastalığı Kendini Nasıl Gösterir?
Asemptomatik (semptomlaın diğer bir çok hastalıklar benzerlik taşıdığı yada semptom görülmediği durum), ağır pnömoni ve akut sonulum yolu yetmezliği, çoklu organ yetmezliği olarak kendini gösterir.
MERS Hastalığı Belirtileri
– Ateş
– Titreme
– Öksürük
– Solunumun yüzeyselleşmesi
– Boğaz ağrısı
– Miyalji (Kas Ağrısı)
– Diyare (İshal)
– Kusma
– Hemoptizi (Kan tükürme)
– Abdominal ağrı (Karın ile ilgili ağrı)
MERS Hastalığının Laboratuvar Bulguları
– Lökopeni (Kanda bulunan beyaz kan hücrelerinin yani lökositlerin sayısında azalma)
– Lenfopeni (Lenfosit miktarındaki düşüklük)
– Trombositopeni (Trombosit sayısındaki azalma)
– Laktik dehidrogenazda (LDH) yükselme
– Akciğer grafisinde; tek yada çift taraflı yamalı dansite- opasite (radyoaktif kalite), İntersitisyel infiltratlar, Kondolidasyon, Plevral efüzyon görülebilir.
MERS Hastalığı Laboratuvar Tanısı
Moleküler Tanı: PCR, virüsün varlığını göstermek için en sık kullanılan yöntemdir.
MERS Hastalığı Tedavisi Nasıl Yapılır?
Enfeksiyon odaklarının ve komplikasyonları önlemeye yönelik tedavi uygulanmaktadır. Özgün bir tedavi yöntemi yoktur. Semptomatik tedavi uygulanır. Ampirik olarak geniş spektrumlu antibiyotikler verilebilir. Durumun ağırlaşması ile antiviraller (oseltamivir, asiklovir) ve antifungal ajanlar verilebilir. Genel replasman (aldığı çıkardığı takibiyle birlikte yapılan sıvı takviyesi) tedavisi uygulanır. Ciddi solunum problemleri olan hastalara oksijen tedavisi, mekanik ventilasyon veya ekstrakorporal membran oksijenasyonu uygulanabilir.
MERS Hastalığından Korunma Yolları Nelerdir?
MERS Hastalığının henüz kullanımı etkili olan bir aşısı bulunmamaktadır. Enfeksiyon kontrol yöntemleri uygulanır. Hasta izolasyonu sağlanmalıdır. Standart ve damlacık izolasyonlarının önlenmesi için hasta karantina altında tutulmalıdır. Aerosol içeren uygulamaları gerekliyse, aerosol bulaşımının önlenmesi maksadıyla gerekli havayolu tedbirleri alınmalıdır.
MERS Vaka Tanımları
Kimler Olası Vaka Olarak Tanımlanır?
– Akut ciddi solunum yetmezliği olanlar
– Akciğer infiltrasyonları olanlar
– Vakaların epidemiyolojik olarak düşünüldüğünde, MERS Hastalığı ile ilişkili olan ülkelere (Suudi arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Ürdün, Katar, İran, Yemen, Umman, Kuveyt) son 14 gün içerisinde seyahat etmiş olanlar,
– Bu ülkelere seyahat gerçekleştirmiş olan kişilerden, seyahat sonrasında 14 gün içerisinde yakın temas içerisinde bulunanlar,
– Belirtileri bu temastan sonra 14 gün içerisinde gelişenler olası vaka olarak değerlendirilir.
Kimler Kesin Vaka Olarak Tanımlanır?
Olası vaka olarak sınıflandırıltan sonra, laboratuvar teslerinde MERS- CoV virüsü saptanan kişiler kesin vaka olarak tanımlanır.
MERS Hastalığı Kimlerde Düşünülmelidir?
– Vakaların epidemiyolojik ilişkilerinin belirlendiği ülkelerde son 14 gün içerisinde bulunmuş olan kişilerde,
– Epidemiyolojisi bulunan ülkelerden dönen kişiler ile son 14 gün içerisinde yakın temasta bulunmuş ve belirtileri gösteren kişilerde,
– Kesin vaka olarak MERS Hastalığı tanısı konulan kişilerle yakın temasta bulunmuş olan kişilerde,
– Hastalığın yaygın olarak görüldüğü ülkelerde develer ve deve sütü ile doğrudan temasta bulunan kişilerde,
– Kesin MERS Hastalığı tanısı koyulan hastaların ölümünden sonra, gerekli koruyucu ekipman olmadan yapılan ölü yıkama işlemlerinde,
– Hastalığın endemik olduğu bölgelerden gelen kişilerden, kesin MERS Hastalığı tanısı koyulan hastalar ile aynı vasıtada 1 metre yakınında seyretmiş kişiler ile, vasıtanın hasta ile yakın temas kuran personelinde, MERS Hastalığı düşünülmelidir.
MERS Temas Riskleri
– MERS Hastalığı tanısı koyulan hastalara, doğrudan bakım verme veya kişisel koruyucu ekipmanlar olmaksızın MERS Hastalarının solunum sekresyonu ve diğer çıkarttığı sıvılara maruz kalanlar,
– MERS Hastasının biyolojik numuneleri ile kişisel koruyucu ekipman olmaksızın laboratuvar testlerinde görev alanlar veya standar biyogüvenlik kurallarına uymayan laboratuvar görevlileri,
– MERS Hastalığı kesin tanısı koyulan kişinin vefatı sonrasında kişisel koruyucu ekipmanlar olmadan cenaze yıkam işlemi gerçekleştirenler,
– MERS Hastalığı tanısı koyulan hastalarla, tanı koyulmadan önce yada sonra ev içi ve gündelik yaşamda temasta bulunanlar,
– MERS Hastası ile sağlık kuruluşlarında veya toplum içerisinde yakın temasta ( MERS hastasının 1 metre yakınında bulunmak ve koruyucu ekipmanlar kullanılmadan hastanın bakım ve tedavisinin yapıldığı hasta odasında 15 dakikadan uzun bir süre bulunmak) bulunanlar MERS Hastalığı temas risklerini taşır.
MERS Hastalığında Vaka Yönetimi
THSK (Türkiye Halk Sağlığı Kurumu) tarafından hac ziyaretlerinden dönen kişilere ait kişisel bilgiler aile hekimlerinin sistemlerine yüklenmiştir. Bu sayede aile hekimleri tarafından hac dönüşlerinden sonra 14 gün içerisinde aranarak MERS Hastalığı belirtilerinden herhangi birinin bulunup bulunmadığı sorgulanmaktadır. Aile hekimleri tarafından MERS Hastalığı süphesi değerlendirilen ve MERS Hastalığı belirtilerini gösteren olası vakalarda, vakit kaybetmeksizin sağlık kuruluşlarına müraacat etmelidir. Aile hekimleri tarafından bu tip durumlarda hastalar derhal yatarak tedavi hizmeti veren sağlık kuruluşlarına sevk edilmelidir. Sevk esnasında biyogüvenlik kurallarına uyulması önem arz etmektedir. Ayrıca yatarak tedavinin gerekli olmadığı durumlarda, hasta yakınları hastalık, belirtileri ve hastalık süreci hakkında bilgilendirmeli ve yapılması gereken izolasyon faaliyetleriyle ilgili yönlendirmeler yapılmalıdır.
MERS Hastası İzolasyonu
MERS Hastalığı şüphesi yada kesin tanısı bulunan hastaların, hasta kabul işlemlerinde standart izolasyon ve damlacık önlemlerinin alınması gereklidir. Tek kişilik olarak hazırlanmış odalarda takibi yapılmalı ve hastanın sağlık kuruluşu içerisinde hareket kabiliyeti mümkün olan en yüksek seviyede kısıtlanmalıdır. Hasta odasına giriş- çıkışlar, sağlık personeli de dahil olmak üzere kayıt altına alınmalı ve hasta odasına kesinlikle ziyaretçi ve refakatçi alınmamalıdır.
MERS Hastasından Numune Alımı, Saklanması ve Nakli
MERS hastalığı şüphesi bulunan hastalardan üst solunum yolları örneklerinin büyük ihtimalle negatif olarak çıkabileceği düşünülerek alt solunum yolu örnekleri (Trakeal aspirat, bronkoalveolar lavaj, balgam) alınmalıdır. Örnekler steril ve vidalı kaplara konularak 2-8 derecede muahafaza edilmelidir. Bu şekilde en fazla 72 saat süreyle saklanmalıdır. 72 saatin geçebileceği durumlarda numuneler -70 derecede saklanmalı ve buz kalıplarıyla çevrelenmiş şekilde gönderilmelidir.
Hasta nakli ambulans vasıtasıyla gerekliyse mümkün olan en az sağlık personeli kullanılarak nakledilmelidir. nakledilme esnasında tüm personel kişisel koruyucu önlemleri almalıdır. Hasta nakli sırasında, hastanın nakledileceği sağlık kuruluşu gerekli izolasyon tedbirlerini alması için bilgilendirilmelidir. Hasta nakli sonrasında, nakilde kullanılan ambulans dezenfektanlar ile dezenfekte edilmelidir. Sağlık kuruluşunda ve ambulans içerisinde kullanılan tek kullanımlık sağlık malzemeleri ve ekipmanlar tıbbi atık olarak değerlendirilip ona göre işlem yapılmalıdır. Hastaya kullanılan ve tek kullanımlık olmayan ekipmanlar uygun dezenfektanlarla dezenfekte edilmelidir. Mümkünse sterilizasyon işlemine tabi tutulmalıdır.