Enfeksiyon Hastalıkları ve Bulguları
Savunma mekanizmalarını geçerek vücuda giren ve çoğalmaya başlayan patojen özellikli mikroorganizmalar, kuluçka devrini tamamladıklarında enfeksiyon hastalıklarının klinik belirtileri ortaya çıkar. Bunlar; titreme, ateş, dispne, terleme, kas ağrıları, baş ağrısı, halsizlik, bulantı, kusma, ishal ya da kabızlık ve deri döküntüleri şeklinde olabilir.
Doku ve organlarda ise, bazen çıplak gözle de görülebilen ancak çoğu kez mikroskopla saptanan lezyonlar görülür. Örneğin, bazı enfeksiyon hastalıklarında lenf düğümleri şişer. Mikroskopla incelendiğinde bunların normal yapısında bazı değişmeler görülür. Bu yapısal değişimlerin bir kısmı hastalığı oluşturan patojen mikroorganizmaların cinsine göre özellik taşır. Böylece hastalığın tanı ve tedavisi kolaylaşır.
Canlı Hastalık Etkenlerinin Oluşturduğu Hastalıklar
Canlı hastalık etkenlerinin insan vücudunda oluşturdukları hastalıklar, sayılamayacak kadar çoktur. Bu hastalıklardan sık görülenler şu şekilde sıralanır.
1 – Bakteri enfeksiyonları
*Streptokok, stafilokok, pnömokok, menimgokok ve gonokok enfeksiyonları
*Tüberküloz
*Lepra
*Sfiliz
*Bruselloz
2 – Enterik enfeksiyonları
*Basilli dizanteri
*Tifo
*Tüberküloz
*Amipli dizanteri
*Kolera
3 – Mantar enfeksiyonları
*Aktinomikozis
*Moniliyaz
*Aspergillozis
*Dermatomycozis
*Kriptokokozis
4 – Virüs enfeksiyonları
*Suçiçeği
*Kızamık
*Kabakulak
*Herpes zoster
*Viral hepatitler
FİZİKSEL ETKENLER
Mekanik travma, sıcak ve soğuğun etkisi, atmosfer basıncında oluşan değişiklikler, elektrik akımı, radyasyon, yabancı cisimlerin mekanik etkisi sayılabilir.
Mekanik Travma
*Abrasyon (Sıyrık): En sık gözlenen mekanik travmadır. Derin epidermis hücrelerinin parçalanması sonucu oluşur. Bu tür yaralanmalar kısa sürede iyileşir.
*Kontuzyon (Ezilme): Deri ve organların küt bir travma sonucu ezilmesidir. Deri üzerine gelen travma sonucu deri altı dokusunda damar duvarlarının ezilip yırtılması sonucu kanamalar şekillenir. Deri siyah mavi bir renk alır. Kontuzyon hemofili hastalarında tehlikelidir.
*Laserasyon (Yırtılma): Deri ve deri altı dokuları yırtılır ve kenarları düzensiz yara şekillenir. Temiz tutulmazsa enfeksiyon gelişir. Deride yırtılmalar olmadığı halde şiddetli sarsıntı ile krc ve dalakta yırtıklar şekillenebilir.
*İnsizyon (Kesi): Deri ve diğer organların kesici aletlerle kesilmesidir.
*Penetrasyon (Delici yara): Delici aletlerle deriden başlayan derinlere kadar giden yaralanmadır.
*Fructure (Kırık): Kemik bütünlüğünün mekanik sebeplerle bozulmasıdır.
Sıcak ve Soğuk Etkisi
İnsan iç ısısını dar bir sınır içerisinde sabit tutmak zorundadır. Kan için normal kabul edilen sıcaklığın 5 santigrad üstü ve 15 santigrad altında hücreler zarar görür, hatta ölüm meydana gelebilir.
Sıcaklık etkisi: Yüksek ısı sonucunda, yanma, kramplar, yorgunluk hali ve sıcak çarpması gibi olaylar görülür.
Yanma: Yanma sonucunda oluşan hastalık hali, yanan bölgenin genişliğine ve yanma derecesine bağlıdır.
Sıcaklık krampları: Aşırı terleme ve su ile tuzda çözünen maddelerin kaybı, özellikle extremite (uzul) ve karın duvarı bölgesinde ağrılı kasılmalara neden olur.
Sıcaklık nedeniyle yorgunluk hali: Fazla sıcak ortamdan dolayı su ve tuz kaybından şekillenir.
Soğuğun etkisi: Vücudun soğuğa direnci sıcaktan daha fazladır. Dokuların normal ısısı 15 santigratın altına düşerse önemli hasarlar oluşabilir. Burun, kulak, el ve ayaklar soğuk ve şiddetli rüzgara maruz kalır ise önce beyaz bir renge bürünür, sonra kızarmaya başlar, daha sonra şişer ve çok ağrıya sebep olur. Çok soğuyan bölgede kuru gangren gelişir.
Elektrik Akımı Etkisi
Yapay elektrik akımının insan vücudundan geçmesine ‘elektrik çarpması’, doğal elektrik akımının geçmesine de ‘yıldırım çarpması denir. Elektrik çarpması sonucu deride, ısı nedenli değişik derecelerde yanık oluşur. Voltaj yüksek ise deriye temas yerinden kemiğe kadar uzanan lezyonlar görülür. Bazen kömürleşme ve kuru gangren görülebilir. Akım kalpten geçerse, lezyon oluşmadan ölüm gerçekleşir. Çarpma sonucu sinir harabiyeti nedeni ile felçler, duyu ve bilinç bozuklukları, koma ve ölüm görülebilir.
Radyasyon Etkisi
Meslek gerekliliği, tedavi aşamaları ya da kazalar sonucu X ışınları, radon, radyoaktif izotoplar, uranyum gibi ışın etkili maddelere maruz kalan kişilerde geri dönüş olmayan (irreversible) hasarlar oluşmaktadır. İnsanlardaki etkileri somatik ve genetik etkiler olarak iki şekilde oluşur. Somatik etkiler, radyasyona maruz kalanlarda görülenlerdir. Genetik etkiler ise doğrudan radyasyona maruz kalanda değil, bu kişinin gelecek soylarında görülür.
Somatik etkiler iki şekilde ortaya çıkar. Akut etki; vücudun radyasyona maruz kalmasından sonraki ilk 30-60 gün sonrasına kadar çıkan belirtilerdir. Akut radyasyon sonucu genellikle ölüm şekillenir. Geç etki; radyasyona maruz kalınmasından aylar yıllar sonra görülür. En önemli sonuç kanser oluşumudur. Diğer etkileri ise; böbrekte radyasyon nefriti, gastrointestinal kanalda ülser oluşumu, akcde radyasyon pnömonisidir. Genetik olarak radyasyon vücudun germ hücrelerinin kromozomlarındaki genlerde mutasyona sebep olur. Mutasyon sonucu oluşan değişiklikler gelecek nesillere aktarılır
Yabancı Cisimlerin Mekanik Etkisi
Organizmaya herhangi bir şekilde giren (iğne, tahta kıymıkları, cam parçaları vb.) cansız maddelere karşı vücutta reaksiyon oluşur. Bazen bu parçacıklar fibröz bağ doku reaksiyonu ile kuşatılır, bazen de bulundukları yerlerde iltihabi reaksiyon gelişir. Yanlış yutma hareketi ve küçük çocuklar tarafından ağıza alınan bazı maddelerin soluk borusunu tıkaması sonucu ölümler oluşabilir. Ürogenital sistemde oluşan taşlar ve bunların mekanik etkileri birtakım rahatsızlıklar oluşturabilir.
Çocuklar, akıl hastaları ağız yolu ile çeşitli maddeleri (iğne, düğme, balık kılçığı vb.) yutabilirler ve özafagusta, midede bunlara bağlı lezyonlar şekillenebilir. Ayrıca insanlarda midede kıl yumağı oluşumu görülebilir. Oluşan bu yapılar midenin barsağa açılan kanalını tıkayabilir. Bazı maddelerin toz halinde solunması sonucu akcde birikmesiyle pnömomozlar şekillenir. Bunlar akcde asbest birikmesi asbestoz, taş maden ocaklarında çalışanlarda silisyum dioksit birikmesi silikosis, Mermer ocaklarında çalışanlarda kalsiyum karbonat birikmesi kalsikosis’dir. Ayrıca hava kirliliği olan şehirlerde yaşayanlarda ve sigara içenlerde karbon partiküllerinin birikmesi ile antrakozis şekillenir.
