Psikolojik Test Nedir
Psikolojik testler, insanların davranışlarını objektif bir şekilde ölçmeye yarar. Bu testler kullanıcısına, insanları ve durumları karşılaştırma imkânı verir. Zekâ, kişilik, yetenek ve beceri gibi birçok alanla ilgili psikolojik test bulmak mümkündür. Psikolojik testler kullanıcısına olduğu kadar testi yapana da faydalıdır. Mesela bir mesleki eğilim testi sayesinde testi yapan kişi yetenekleri doğrultusunda kendine en uygun meslek gruplarını öğrenebilir. Her konuda olduğu gibi psikolojik testler de herkes tarafından yapılamaz. Her testin uygulama, puanlama ve yorumlama prosedürleri farklıdır. Bazı testler sayısal verilere dayanırken (örneğin zekâ testleri), bazı testler yorumlamaya dayanır (örneğin mesleki eğilim testleri). Bu nedenle testlerin, eğitimini alan kişiler tarafından uygulanması çok önemlidir.
Bir psikolojik testin doğru ölçüm yapabilmesi için sahip olması gereken bazı özellikler vardır. İlk olarak bir test, ölçmesi gereken konuyu ölçmelidir. Depresyonu ölçen bir testin bütün bölümlerindeki sorular depresyonla ilgili olmalıdır. Ayrıca iyi bir psikolojik test kendi içinde de tutarlı olmalıdır. Bir testin tutarlı ve güvenilir olup olmadığını anlamanın bazı yolları vardır. Örneğin, iyi bir zekâ testi uygulanıp skor elde edildikten bir süre sonra, tekrar uygulandığında tekrar aynı sonucu vermelidir. Başka bir metotta da testin ölçtüğü konuya paralel başka bir test hazırlamaktır. Buradaki amaç, bir konu farklı iki testle beraber ölçüldüğü zaman sonuçların çok yakın çıkmasıdır. Örneğin, bir kişilik testi hazırlanıp uygulandıktan sonra paralel sorularla aynı konu hakkında bir kişilik testi daha hazırlanır. Bu konuları aynı fakat soruları birbirine paralel iki test, benzer sonuçlar vermelidir. Böylece testin güvenilir olup olmadığı anlaşılmış olur. Bir test, hazırlandıktan sonra bu gibi metotlarla geçerlilik ve güvenilirlik açısından ölçülmeli, bu şartları sağladıktan sonra uygulanmaya başlanmalıdır.
Psikolojik Test Nedir
Psikolojik testler belli konulara göre gruplandırılmıştır. Bunlara zeka testleri, kişilik testleri ve nöropsikolojik testler örnek verilebilir. Zekanın tanımı ve nasıl ölçüleceği tarih boyunca tartışılmıştır. Bazı psikologlar zekanın tek ve genel bir tanım olduğunu savunurken, başka psikologlar da zekanın türleri olduğunu ve insanların bu farklı zeka türlerinde farklı kapasiteleri olduğunu savunmuştur. Günümüzde de hala zekanın kesin bir tanımı ve net bir ölçümü yoktur. Buna rağmen zeka testleri öğrenme güçlüğünü, zeka geriliğini ve zeka seviyesini ölçmek için kullanılmaktadır. İlk zekâ testi denemesi 19. Yüzyıl sonlarında Sir Francis Galton tarafından yapılmıştır. Galton zekanın, beynin ve sinir sistemin bazı özelliklerini ölçerek bulunabileceğine inanmıştır. Bu sebeple Galton’ın testi çok geçerli bir test olamamıştır. Fakat Alfred Binet’nin yaptığı ve 1905 yılında basılan test, kabul edilen ilk zeka testi olma özelliğine sahiptir. Bu test çocuklar için geliştirilmiştir ve zeka, çocuğun mental yaşı ve kronolojik yaşına bakılarak elde edilir. Zeka için kullanılan IQ (intelligence quotient – zeka oranı) terimini ise 1916 yılında Lewis Terman bulmuştur. IQ, mental yaş / kronolojik yaş x 100 şeklinde formüle edilmiştir. Yetişkinler için hazırlanan ve kabul gören zeka testi ise WAIS (Wechsler Adult Intelligence Scale – Wechsler Yetişkin Zeka Ölçeği) olmuştur. Bu test, David Wechsler tarafından geliştirilmiştir. Testin çıkış sebebi, çocuklar için uygulanan mental ve kronolojik yaş oranının yetişkinlerde yanlış sonuç vermesidir. Wechsler daha sonra çocuklar için de bir zeka testi hazırlamıştır. Günümüzde de hem çocuklarda, hem yetişkinlerde en çok kullanılan zeka testleri Wechsler’ın testleridir.
Kişilik testlerinin amacı insanların kişilik özelliklerinin belirlenmesinin yanı sıra tutumlarını ve eğilimlerini de görmektir. Kişilik testleri objektif ve projektif testler olmak üzere ikiye ayrılır.
Objektif kişilik testleri isminden de anlaşılacağı üzere nesnel sonuçlar ortaya koyar ve prosedürleri açısından standardize edilmiştir. Dünya çapından en çok kullanılan objektif kişilik testi Minesota Çok Yönlü Kişilik Envanteri’dir (MMPI – Minnesota Multiphasic Personality Inventory). Bu test, geçerliliği ve güvenilirliği açısından en çok kabul görmüş testtir. 556 adet sorudan oluşmaktadır ve cevaplar doğru/yanlış şeklinde verilmektedir. Üstelik içeriğinde yalan, sıklık ve düzeltme ölçekleri barındırır. Bir diğer anlamıyla testi yapan kişi, kendini olduğundan farklı göstermeye çalışmışsa ya da yalan söylemişse testin sonucunda bunların olup olmadığı ortaya çıkar ve böylece testin güvenilirliği sağlanmış olur.
Projektif kişilik testleri uygulanış ve değerlendirme açısından objektif kişilik testlerinden ayrılır. Bu testler psikodinamik temellere dayanılarak oluşturulmuşlardır ve kişinin tepkileri baz alınarak test yorumlanır. En çok bilinen projektif kişilik testi Rorschach Mürekkep Testi’dir. Bu testler Hermann Rorschach tarafından hazırlanmıştır. Rorschach, bir kâğıda mürekkep damlatıp daha sonra bu kâğıdı ortadan ikiye katlamıştır. Kâğıdı açtığında ise belirsiz ve neredeyse simetrik bir şekil oluşmuştur. Farklı şekillere sahip 10 adet kart vardır ve hepsi sırayla uygulanmalıdır. Testi uygulayan, kâğıdı gösterip, şeklin neye benzediğini sorar. Sonra nerede veya nasıl gibi sorularla yönlendirebilir. Cevaplar kayıt edilerek, testi yapan hakkında genel bir çıkarım yapılmaya çalışılır. İlk ortaya çıktığı zaman spekülasyon yaratan bu testler günümüzde de bazı psikologlar tarafından kullanılmaktadır. Fakat ortaya çıkış sebebi nedeniyle hala tartışmalar sürmektedir. Standardize edilmemiş olması ve sonuçların her psikolog tarafından farklı yorumlanabilmesi gibi sebeplerden dolayı bazılarına göre projektif kişilik testlerinin hiçbir geçerliliği ve güvenilirliği yoktur.
Son olarak nöropsikolojik testler, fiziksel şikâyetleri olan fakat medikal herhangi bir bulgu bulunamayan kişilerde ve beyin hasarlarını saptamak için kullanılır. Örneğin bir kaza sonucu kalıcı beyin hasarına sahip kişilerde bu hasarın boyutu, ciddiyeti ve beynin hangi bölgelerini etkilediği bulunabilir. Dil, hafıza, problem çözme, motor becerileri ve algı gibi birçok alanda saptama yapılabilir. En çok kullanılan nöropsikolojik testlerden biri Luria-Nebraska Bataryasıdır.
Psikolojik testler çok çeşitli alanlarda ve amaçlar doğrultusunda kullanılabilir. Günümüzde gelişen teknoloji ve bilimle birlikte, birçok alanı ölçmek ve onunla ilgili test geliştirmek mümkündür. Yukarıda bahsedilen testler, en çok kullanılan testlere örnektir. Bunlar dışında da birçok test bulmak mümkündür. Fakat doğru sonuçları almak için güvenilirliği ve geçerliliği kanıtlanmış testleri kullanmak gerekir.