Travma sonrası stres bozukluğu olarak adlandırılan bozukluk, kişinin travmatik bir olay yaşadıktan sonra olayın kişinni ruhunda bir iz bırakıp bir hastalığa dönüşmesidir. Bu travmatik olaylar, kişinni hayatını ve güvenliğini tehdit eden korkunç veya tehlikeli olan yaşantılardır. Örneğin; doğal afetler, ayrılıklar, taciz veya tecavüz gibi durumlar, bedensel şiddet görme gibi durumlar travmatik olaylara örnektir. Böyle durumlara maruz olan birey veya böyle bir durumu yaşayan birine tanıklık eden bireylerde travma sonrası stres bozukluğu oluşabilir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğunun Belirtileri Nedir?
Travma sonrası stres bozukluğu tanısı koymak için kişinin belli süreler içinde birtakım belirtileri sürekli gösteriyor olması gerekir. Bu süre genellikle haftalar boyu olarak bilinir. Kişi haftalarca bir stres faktöründen dolayı acı çekiyorsa, TSSB den bahsedilebilir. Başlıca olarak yaşanan belirtiler arasında; kaçınma, sürekli tehdit altında hissetme, tekrar yaşamaktan korkma gibi durumlar gösterilebilir.
- Kaçınma: Kişiler kendilerine acı çektiren, akıllarından silinmeyen anılardan kaçmak için bu olayları kendilerine hatırlatan eşyalardan, kişilerden, durumlardan kaçınırlar. Bu olayları hatırlatacak etkinliklerden de kaçınırlar. Örneğin trafik kazası sonrası travmatik bir durumla karşılaşan bireyi düşünelim. Bu birey trafikte olduğu zamanlar bu travmatik olayı hatırlatacak veya aynı durumla karşıya karlıya bırakacak duurmlardan kendini kaçındırır. Ya da bu kişiler direkt olarak araba sürmeyi bırakırlar, başkalarının arabalarına binmekten kaçınırlar. Toplu taşıma araçlarnı kyllanmaktan vazgeçebilirler. Sürekli başlarına kötü bir olay ya da bir kaza gelmelerinde korkarlar. Tüm bunların yanında yaşadıkları kötü durumu anımsatacak düşüncelerden ve duygulardan da uzak durmaya çalışırlar.
- Tekrar Yaşama: Bazı insanlar yaşadıkları travmalarla ilgili sürekli anılar veya kabuslarla yaşar. Bunlar korkku gibi duyguları yoğun yaşamaya ve gerilim, acı gibi bedensel tepkiler yaşamaya neden olur. Bu da mağdurlarda kendilerine yoğun bir şekilde yüklenmeye neden olur. Ancak hasta bu durumu tekrar da yaşayabilir. Genellikle hasta biraz iyileşme gösterdiği zamanlarda tekrar görülebilir.
- Sürekli Tehdit Altında Hissetme: Yaşanan travmatik bir olaydan uzun zamanlar geçse bile kişi kendini o olayı tekrar yaşama hissinin baskısı altında hisseder. Bu, olayın geri gelme olasılığı kişiyi sürekli bir tehdit altında hissettirir. Sürekli çevrelerinde bir tehdit faktörü olup olmadığını araştırırlar. Bu durum hastalarda, çevreden gelen bir ses karşısında ani irkilme, ürkme gibi kendini gösterir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Nasıl Meydana Gelir?
Travma sonrası stres bozukluğuna genellikle kaza, şiddet, doğal afet gibi bir travmatik olay neden olur. Ayrıca yaşanan bu olaydan sonra çevrenin desteğinin az olması, beyinde olabilecek fizyolojik sorunlar, psikososyal etkenler gibi faktörlerde neden olabilir. Travma sonrasında böyle bir durumun olup olmayacağı önceden kestirilemez. Travmatik bir olay yaşayan her birey bu bozukluğu yaşayacak diye bir şart yoktur çünkü bu kişinin olaylar karşısında verdiği tepkilere bağlı olan bir durumdur.
TSSB Nasıl Anlaşılır?
Travma sonrasında gelişen yakınmalar kesinlikle ciddiye alınmalıdır. Gelişen belirtiler uzun süre devam ediyorsa bir doktora ya da bu konuda bir uzmana başvurmak gerekir. Uzmanla yapılan ilk görüşmede hasta şikayetlerini tek tek sayar. Aile durumunu, yaşam tarzını, yaşadığı olayları açıklar. Şikayetlere neden olan travmatik olaydan da bahseder. Genellikle mağdura bir kağıt verilir ve doldurulması gerekir. Bu teşhis görüşmesi, kişide travma sonrası stres bozukluğu olup olmadığını anlamak ve eğer varsa ne şiddette olduğunu anlamak açısından önemlidir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?
Travma sonrası stres bozukluğu tedavi edilebilen bir hastalıktır. Bu rahatsızlığı yaşayan pek çok insan eski yaşamına dönebişmeyi, mesleklerini yerine getirebilmeyi, hayatında aktif olmayı başarabilir.
Travma sonrası stres bozukluğunun tedavisi genellikle psikoterapi ile yapılır. Bu süreçteki psikoterapinin amacı, bireyleri tekrar yaşamlarına döndürmek ve strese neden olan duygu ve düşünceleri ortadan kaldırmaktır. Geçmişte yaşadıkları malum olayı benimsemeleri ve kabullenmeleri sağlanır.
Tedavi sürecinde bilgisayar bazlı travma odaklı bilişsel davranışçı terapi de uygulanabilir. Bu yöntem çokça kişide olumlu dönüşler sağlamıştır. Bilgisayar bazında travma odaklı bilişsel davranışçe terapi sadece mağdurlar bu tedavi türünü yerinde yapılan bir tedavi türüne tercih ettikleri zaman kullanılır. Ayrıca bu terapi süreci her durumdaki mağdur için uygun değildir. Bu yüzden her bireyde kulllanılmaz. Mesela; kendilerini yaralama eğilimi olan ve çok şiddetli olan kişilerde kullanılması uygun değildir. Ayrıca tüm bu tedavi yöntemleri travma sonrası stres bozukluğu tanısı konan veya travma belirtilerini yüksek oranda gösteren bireylerde uygulanır. Örneğin kaçınma davranışı belirtisi gösteren bir bireyde bu yöntemler kullanılabilir.
Bu terapi süreçlerine ek olarak ilaçlar da kullanılır. İlaçlar genelde antidepresan türündedir. Ancak ilaç tedavisi ilk terapide tercih edilmez. Öncelikle bir psikolojik tedavi uygulanır ve gerekiyorsa ona göre ilaç tedavisine başlanır. Tüm tedavi sürecinde hem terapist hem de yakınlar mağdurun yanında ona destek olmalıdır. Olası etkilerde sorun giderilmeye çalışılır. Belirtiler görülmeye başlandığı ilk anda hekime başvurulmalıdır.