Yarık Dudak ve Yarık Damak
Yarık dudak ve yarık damak ayrı ayrı ya da birlikte görülebilen doğumsal bir anomalidir. Yarık dudak daha çok erkek çocuklarında görülürken, yarık damak ise kız çocuklarında daha yaygın olarak ortaya çıkar. İki anomalinin birlikte görülme durumu ise yaklaşık 1000 canlı doğumda 1’dir. Görülme nedeni olarak akraba evlilikleri, kromozomal anomaliler ve gen mutasyonları üzerinde durulmaktadır.
Bu doğumsal anomalili durumların anne karnındaki bebeğin yüzünün oluşması esnasında embriyojenik yapıların tam olarak birleşememesinden kaynaklı olduğu bilinmektedir. Çene kemiklerinin oluşumu ve birleşmeleri gebeliğin 5.ve 8. Haftaları arasında gerçekleşirken, damakların birleşmesi ise bundan 4 hafta sonradır. Bu birleşmedeki başarısızlık sonucunda da yarık dudak ve yarık damak ortaya çıkar.
Yarık Dudak
Üst çene, dudak ve burun gelişimi sırasında maksillar ucun (çene kemiği) burun yüksekliği ile birleşmemesi nedeniyle oluşur. Yarık dudak doğumsal bir anomali olup üst diş eti gelişiminde sıkıntı yaşanabilir. Üst dudağın birleşmesi tam olmadığı için burun genellikle yassı bir yapıdadır. Tek yada çift taraflı olarak görüldüğü anomaliler mevcuttur. Anomalinin derinliği ve genişliği değişken olup ciddi durumlarda ağız yapısı bozukluğundan dolayı bebek gerekli vakumu yapamadığından yeterli şekilde emme işlemini yapamaz.
Yarık Damak
Yarık Dudak ve Yarık Damak
Yarık damak; sadece yumuşak damağı içerebilen ya da sert damağa ve buruna kadar da uzanabililen bir anomali olarak karşımıza çıkar. Sert damak yarığında nazal kavite (burun kavitesi) ile ağız arasında sürekli bir açıklık bulunur ve bu açıklığın olmasıyla beslenme güçlüğü ve enfeksiyon riski artar. Emme ve yutmada fonksiyon bozuklukları görülebilmektedir. Buna örnek olarak; çocuk emse bile emdiği besin burnundan geri gelebilir. Yarık damaklı çocuklarda kromozomal anomalilere ve işitme sorunlarına daha sık rastlanmaktadır.
Yarık Dudak ve Yarık Damak Teşhisi: Yarık dudak ve yarık damak doğumdan hemen sonra fark edilen bir durum olduğu için tanı koymak kolaydır. Yarık damağın boyutunu belirlemek için tüm damak yapısının incelenmesi gereklidir ve yarık damaklı çocuk farklı doğumsal anomaliler yönünden de takip edilmelidir.
Yarık Dudak ve Yarık Damak İçin Cerrahi Tedavi
Yarık Dudak: Günümüzde yarık dudak ve yarık damak başarılı bir şekilde onarılabilmektedir. Eğer bebekte yarık dudak va damak birlikte görülüyorsa önce yarık dudak onarımı gerçekleştirilir. Bebeğin beslenmesi için mümkün olan en kısa sürede operasyon olması gerekli olup, bu süre yaklaşık 1 ay kadar olabilmekte ve bu zaman içinde de bebeğin kilo alması gerekmektedir. Yarık dudak cerrahisinde ki amaç hem fonsksiyonel hemde kozmetik açıdan onarımın sağlanmış olmasıdır.
Ameliyat sonrası dönemde bebeğin ağlatılmaması çok önemlidir. Bebeğin ağlaması dikişler üzerindeki gerilimin artmasına sebep olup kanamalara neden olabilir. Bu sebeple bebeğin gereksinimlerinin önceden sık sık karşılanması daha uygun bir yöntemdir. Dikiş yerlerinin enfekte olmaması için dikiş yerleri her beslenmeden önce ve sonra steril su ile temizlenmelidir.
Yarık Damak : Bebekte yarık dudak onarımı yapıldıysa iyileşmesinin ardından yarık damak ameliyatı gerçekleşebilir. Bu onarım için damaktaki yarık yapının büyüklüğü ve şekli önemlidir. Eğer damaktaki yarıklık çok genişse bebeğin anatomik yapısı gelişinceye kadar ameliyat ertelenebilir (1 yaşın sonuna kadar). Genellikle 1-2 yaş arasında konuşma bozukluğu gelişmeden ameliyatın yapılması önerilmektedir. Yarık dudak ameliyatı için sakin bebeklerde lokal (bölgesel) anestezi yeterli olurken, yarık damakta genel anestezi (tam uyutulma) gerekir.
Yarık damağı olan çocuk ameliyattan önce sesli harfleri tam olarak söyleyemez ve bu çocukların hemen hemen hepsinde ameliyat sonrası dönemde konuşma sorunları ortaya çıkar. Ameliyat öncesi defektli bir konuşma öğrenmişse bu durum ameliyattan sonra da devam edebilir.
Yarık damağı olan çocuk için yıllarca tıbbi, cerrahi tedavi ve konuşma terapileri yapılması gerekebilir. Tedavinin ekip olarak yürütülmesi durumunda başarıya ulaşmak daha kısa sürer. Bu ekibin içinde ortodontist, pediatrist, plastik cerrah, konuşma terapisti yer alabilir. Her bir ekip üyesinin aileye tedavi konusunda bilgi vermesi ve rehberlik ederek bilgilendirmesi ailenin uyum sürecini kolaylaştırır.
Yarık Damak ve Yarık Dudak Sorununda Ailenin Uyumu :
Aile bebeğin beslenme farklılığı dışında bütünlüğünde bir sorun olmadığını kabul etmelidir. Başka bir anomalisi yada kalp defekti yoksa bebek normal bir yenidoğan ile aynı fonksiyonlara sahiptir. Aile daha önceden yarık dudak ve yarık damak ameliyatı olmuş bebeklerin önceki ve sonraki resimlerine bakarak bir rahatlama sağlayabilir. Bebeğinin değerli bir varlık olduğunu bilmesi çok önemlidir. Psikolojik olarak durumu kabullenmiş bir aile bebekte yarık damaktan kaynaklı bir enfeksiyon gelişmemesi için çaba sarf etmelidir. Bebeğin ağız içi temizliğine özen göstermeli ve ameliyat sonrasında taburcu olunacağı zaman tüm bakımlarını sağlık personelinden eksiksiz olarak öğrenmiş olmalıdır. Tamamen iyileşmenin oluşmasından sonra diğer çocuklardan farklı bir yapıda olmayacağı konusunda destek alarak rahatlama sağlayabilir.